Lekcja historii klasycznej.

1 Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. 2 Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit.

Takie to proste, że zrobili z tego czytanki w podręcznikach do łaciny. Piękny język. Prawdę mówiąc chciałem się go nauczyć, a do tego była obowiązkowa i trzeba było zaliczyć egzaminy. Przyznam, że łatwo nie było, mimo najszczerszych moich chęci. Słówka, koniugacje, deklinacje, i tak w kółko. I tłumaczenia. Hmmm...Klasyka. Był to kolejny typowy egzamin, czyli wiem ale nie umiem. I miał to być przełomowy egzamin, bo jednak wydawało mi, że umiem. Teksty rozdane. To był fragment z pamiętników Cezara, Commentarii de bello Gallico. Sic. Zadanie polegało na przetłumaczeniu tekstu, wyłapaniu np czasowników, określeniu ich formy, znalezieniu innych dziadostw i jeszcze poodmieniać to, przez co tylko się da.

Kapitulacja Wercyngetoryksa przed Cezarem, Alezja 52 rok p.n.e., Lionel-Noël Royera, 1899.

O wojnie galijskiej, Julka, czytałem wcześniej, wystarczyło sobie przypomnieć i po kłopocie. Można nawet było się na pamięć wyuczyć. To jednak nie rozwiązywało problemu, bo co tłumacz to jego wersja, a tu miała być wersja dla prowadzącego. No i później miały być inne teksty...Utożsamiając niebo z Cezarem, powoli zaczynałem się obawiać jak Gallowie jednego, żeby niebo nie zwaliło mi się na głowę. Zaś z drugiej strony patrząc na ich odwagę w walce z Tymże, wypadało łyknąć eliksiru co się zowie, w ilości potrzebnej, i do boju. Trzymając się tematu należało sobie powtarzać i ćwiczyć: clava curva pie vinco in speluncae. Przy okazji dodam, że przyczyną mojej pierwszej wpadki była pulchra amica. Po co się było zamartwiać gdy...Et iam sugit, Ver Estatis ubera. Illi mens est misera, qui nec vivit, nec lascivit (I już ssie, Wiosna piersi Lata. Ten się smuci, kto nie żyje, nie swawoli. Carmina Burana, Ecce gratum.)

Eliksir z dystrybutorem.

Tymczasem na egzaminie. Przeczytałem tekst, raz i drugi. Tłumaczę. Była wielka równina, z wielkim kopcem ziemnym po środku, między dwoma obozami. Przybyli pod niego jak uzgodniono. Po obu jego stronach ustawiła się jazda, w takiej samej odległości. No i, że mieli jednego, To znaczy Ariowista, pochować z honorami i koniem, i w ogóle było uroczyście. Tam jeszcze były jakieś szczegóły. Chcąc się upewnić czy idzie mi dobrze, nie chodziło tu o żadne odpisywanie, skonsultowałem się z tłumaczem obok, dalej obok, bo były dwa teksty. Wyszło mu to samo inaczej. Czyli się udało. No prawie... Bo to Ariowist i Cezar się spotkali pod kopcem, żeby sobie pertraktować. To nie był żaden pogrzeb. A z tym koniem to było tak, że Ariowist się bał podstępu i zażądał żeby rozmawiano z koni, i żeby każdy przyprowadził ze sobą na rozmowę po dziesięciu konnych. Oczywiście później broniłem swojej wersji, że to moja interpretacja i w ogóle. W odpowiedzi usłyszałem, że mogę bronić swojej interpretacji na następnym egzaminie...

Espero i Astra. Brzmi jak tytuł dramatu Szekspira.

Per aspera ad astra.

Tłumaczenie:

Od (Daewoo) Espero do (Opla) Astry.

Tak to w przybliżeniu wyglądało, to całe potykanie się z łaciną. Pocieszające jest to, że wielu padło pod mieczem Cezara. Z czasem, po nabraniu doświadczenia, można było i Cezara rozłożyć na części pierwsze. Trochę to zajęło, ale jednak. Teraz to wciągam takiego Caesara, może nie przez nos bo grzanki, ale bez większego wysiłku, bardzo często i z przyjemnością.

Caesar (picantecooking).

I czasem sobie nucę...

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. [...]

Jacek Kaczmarski, Lekcja historii klasycznej.

Gallia est omnis divisa in partes tres
Quarum unam incolunt Belgae aliam Aquitani
 Tertiam qui ipsorum lingua Celtae nostra Galli appellantur
Ave Caesar morituri te salutant!"

Nad Europą twardy krok legionów grzmi
Nieunikniony wróży koniec republiki
Gniją wzgórza galijskie w pomieszanej krwi
A Juliusz Cezar pisze swoje pamiętniki

"Gallia est omnis divisa in partes tres
Quarum unam incolunt Belgae aliam Aquitani
Tertiam qui ipsorum lingua Celtae nostra Galli appellantur
Ave Caesar morituri te salutant!"

Pozwól Cezarze gdy zdobędziemy cały świat
Gwałcić rabować sycić wszelkie pożądania
Proste prośby żołnierzy te same są od lat
A Juliusz Cezar milcząc zabaw nie zabrania

"Gallia est omnis divisa in partes tres
Quarum unam incolunt Belgae aliam Aquitani
Tertiam qui ipsorum lingua Celtae nostra Galli appellantur
Ave Caesar morituri te salutant!"

Cywilizuje podbite narody nowy ład
Rosną krzyże przy drogach od Renu do Nilu
Skargą krzykiem i płaczem rozbrzmiewa cały świat
A Juliusz Cezar ćwiczy lapidarność stylu!

"Gallia est omnis divisa in partes tres
Quarum unam incolunt Belgae aliam Aquitani
Tertiam qui ipsorum lingua Celtae nostra Galli appellantur
Ave Caesar morituri te salutant!"

Mniej klasycznie, ale też po łacinie i historycznie. Carmina Burana. Jest to zbór pieśni różnych, do tańca, biesiadnych, moralizatorskich, wierszy i pieśni wędrujących mnichów i żaków, napisanych przed XIII wiekiem. Ta brzmi jeszcze lepiej jak można sobie śpiewać, i wie się o czym śpiewa.

Carl Orff , O Fortuna, Carmina Burana, 

1. O Fortuna
O Fortuna   O Fortuno
velut Luna   niby Księżyc
statu variabilis,   zmienna,
semper crescis   zawsze rośniesz
aut decrescis;   albo nikniesz;
vita detestabilis   życie nienawistne
nunc obdurat   raz przetrzyma
et tunc curat   a raz pokrzepia
ludo mentis aciem,   ducha w zabawie,
egestatem,   biedę,
potestatem   władzę
dissolvit ut glaciem.   rozpuszcza jak lód.
Sors immanis   Losie straszliwy
et inanis,   i czczy,
rota tu volubilis,   ty kołem się toczysz,
status malus,   jesteś złośliwy,
vana salus   daremne zdrowie
semper dissolubilis,   tyś zawsze nietrwałe,
obumbrata   nieznany
et velata
michi quoque niteris;   stawiasz mi opór;
nunc per ludum   teraz w zabawie
dorsum nudum   nagi grzbiet
fero tui sceleris.   nadstawiam na twój cios.
Sors salutis   Los mi teraz jest przeciwny
et virtutis   w zdrowiu
michi nunc contraria,   i cnocie,
est affectus   dotknął
et defectus   i zawiódł
semper in angaria.   w niewolę.
Hac in hora   W tej godzinie
sine mora   bez zwłoki
corde pulsum tangite;   uderzcie w serce;
quod per sortem   ponieważ los
sternit fortem,   powalił odważnego,
mecum omnes plangite.   wszyscy ze mną zapłaczcie!

2. Fortune plango vulnera
Fortune plango vulnera   Oblewam rzewnymi łzami
stillantibus ocellis   rany od losu,
quod sua michi munera   bo mi swe dary
subtrahit rebellis.   buńczucznie odebrała.
Verum est, quod legitur,   Prawdą jest, co czytają,
fronte capillata,   z bujną ona grzywą na czole
sed plerumque sequitur   lecz gdy się okazja nadarza -
Occasio calvata.   łysa.
In Fortune solio   Na tronie Fortuny
sederam elatus,   zasiadłem dumnie
prosperitatis vario   różnobarwnym kwieciem
flore coronatus;   pomyślności uwieńczony;
quicquid enim florui   czymkolwiek bowiem zakwitłem
felix et beatus,   szczęśliwy i błogosławiony,
nunc a summo corrui   teraz ze szczytu runąłem
gloria privatus.   chwały pozbawiony.
Fortune rota volvitur:   Koło Fortuny się toczy:
descendo minoratus;   schodzę w poniżeniu
alter in altum tollitur;   kolejny na górę się wspina;
nimis exaltatus   zanadto hardy
rex sedet in vertice   król siedzi na szczycie
caveat ruinam!   niech się strzeże upadku!
nam sub axe legimus   albowiem pod osią wozu czytamy:Hecubam reginam.   "Królowa Hekuba"

Już w podstawówce uczyłem się łaciny...Z winyla.

Sepultura, Morbid Visions, 1986.